02 May Vers van het dak!

Rooflife nam Appartement & Eigenaar mee het dak op en en dit resulteerde in dit leuke artikel over daktuinieren. Want hoe moet dat eigenlijk; moestuinieren op het dak?

Is het mogelijk om op en/of rondom een appartementencomplex groente en fruit te verbouwen?
Rob Luyk: ”Jazeker er zijn absoluut mogelijkheden om groente en fruit rondom en op een appartementencomplex te verbouwen. Voor het dak gelden wel een aantal voorwaarden. Om te beginnen het technische aspect. Wat er precies mogelijk is hangt af van de bouwkundige constructie. Het is absoluut noodzakelijk om eerst een constructeur te laten komen. Deze zal het dak en de constructie volgens de geldende richtlijnen onderzoeken. Technisch is alles mogelijk, maar daar hangt wel een prijskaartje aan. Je moet rekening houden met flink wat gewicht als je op het dak gaat verbouwen, dit heeft vooral te maken met de opbouw van de lagen. Simpelweg gezegd weegt iedere centimeter die je op het dak aanbrengt minimaal 10 kilo per vierkante meter.

Dus ga je een tuin maken met een laag grond van 15 of 20 cm, dan praat je al snel over een volverzadigd gewicht op het dak van 200 tot wel 400 kg per vierkante meter en dat loopt snel op.

Nou zijn er wel slimme inrichtingen te bedenken waarbij je gebruik maakt van de bouwkundige constructie. Meer op de pilaren, of de kolommen zwaarder belasten en de zwakke delen wat minder, maar dat vergt wel een goed vooronderzoek en een plan van aanpak. Een ander belangrijk aspect is de veiligheid. Mensen moeten veilig op het dak kunnen lopen en werken, dus ook daar moet men goed naar kijken en waar nodig maatregelen nemen.”

Tessa Duste: “Tijdens een inspectie wordt ook de dakbedekking bekeken. Is deze nog in goede staat, of moet de dakbedekking eerst vervangen worden? Belangrijk is dat er een wortelwerende laag op het dak aangebracht wordt, zodat er geen wortels door het dak kunnen groeien waardoor lekkages kunnen ontstaan.

Daarna ga je de lagen aanbrengen: een drainagelaag, deze wordt vaak gecombineerd met een beschermlaag voor de dakbedekking en een filterlaag. vervolgens de substraat laag, waar vervolgens de planten in gepoot worden.”

Wat is het verschil tussen substraat en gewone tuinaarde?
Duste: “Substraten hebben veel meer voeding in zich. Dat is ook wel nodig. Op daken droogt alles veel sneller uit door de wind en de zon. Je zit vrij hoog, dus er zijn weinig schaduwplekken. Een substraattype met voldoende voeding, zonder dat dit extra gewicht met zich meebrengt, is dan pure noodzaak. Ook belangrijk om rekening mee te houden in de constructie is het verzadigde gewicht van substraat, dat is het gewicht van het substraat wanneer er water in zit. ”

Luyk: “Gewone tuingrond op het dak werkt niet, sterker nog, gewone tuingrond kan zorgen voor het dichtslibben van de grond en wateroverlast geven.”

Hoeveel substraat heb je minimaal nodig en kan je elk substraat gebruiken?
Lyuk: “De beplanting bepaalt het substraattype. Als je kijkt naar een eenvoudig sedumdak dan heb je te maken met een substraat dat heel goed vocht doorlatend is en weinig organische stoffen en weinig voeding bevat. Voor een moestuin moet je denken aan substraten waarin het organische stofgehalte hoger is, waardoor die gewassen kunnen groeien.”

Duste: “Voor daktuinen heb je best veel substraat nodig, vaak een laag van 20 cm of meer. De hoeveelheid hangt af van wat je wilt planten. Kruiden bijvoorbeeld hebben voldoende aan een substraatlaat van 20 cm.”

Welke gewassen doen het goed op het dak?
Duste: “Dat is voor elk dak weer anders. De ligging van het dak, de invloed van de wind, het zijn allemaal factoren die meespelen. Het is per dak uitvogelen wat werkt op die specifieke locatie. Soms levert dat verrassende resultaten op. In Rotterdam heb je de DakAkker, dit is het eerste oogstbare dak in de Randstad. Zij hebben veel geëxperimenteerd en veel ervaring met het kweken van eetbaar groen. Doordat het dak niet goed geïsoleerd is wordt het best warm, hierdoor gedijt de vijg op dit dak verrassend goed. Belangrijk is te realiseren dat er veel tijd in het uitzoeken welke gewassen wel en welke niet goed groeien op daken gaat zitten, maar dát maakt het juist leuk.”

Luyk: “Wat je in de praktijk ziet is dat op de daken toch een apart klimaat heerst, dit is vaak vergelijkbaar met een mediterraan klimaat. Dat heeft in dit geval niets te maken met het weer, maar omdat er geen contact is met een diepere ondergrond, zoals in een tuin op maaiveldniveau, is het microklimaat op het dak anders.

In het substraat kan het relatief snel opwarmen, maar ook weer snel afkoelen. Kruiden doen het over het algemeen goed. Fruitbomen maken het al weer lastiger in verband met de wind en het extra gewicht. Bovendien moet je ook rekening houden met fruit dat van de bomen valt, je moet er niet aan denken dat dit over de dakrand naar beneden valt.

Ook gewassen die heel intensief wortelen, bijvoorbeeld bamboes, zijn niet geschikt omdat ze het dak kunnen beschadigen.

Afhankelijk van het substraat kun je de moestuinsituatie op maaiveldniveau goed nabootsen op het dak, mits je zorgt dat er voldoende techniek ingebracht wordt, denk hierbij aan bewateringssystemen.”

Bijen op het dak

Bijen zijn belangrijk voor het ecosysteem, ze zorgen net als vlinders, wespen en mieren voor de bestuiving van bomen en planten. Daken kunnen prima plekken zijn om bijenkasten te plaatsen. Om bijen op het dak te houden zijn een aantal zaken belangrijk:
Temperatuur Zwarte daken kunnen erg heet worden, de bijenkasten moeten dus goed kunnen ventileren.
Water Zorg dat er voldoende water voor de bijen aanwezig is.
Wind Bescherm de ingang van de bijenkasten tegen te harde wind, bijvoorbeeld door het plaatsen van een windscherm.
Meer informatie: http://beesonline.nl/
 

Kun je voor de bewatering ook gebruik maken van regenwater?
Luyk: “Jazeker. Wat je vaak op dakconstructies ziet is dat er een soort buffer laag aangebracht wordt waar water in blijft staan. Je ziet ook wel daken waarop een constante waterlaag aanwezig is. Maar op regenwater alleen red je het niet. Afhankelijk van de laagdikte die toegepast kan worden kunnen ook druppelleidingen en/of sproeiers aangebracht worden. Druppelleidingen zijn dan wel het meest efficiënt, aan de hand van een tijdklok of sensor druppelt het water wanneer nodig.”

Duste: “Handmatig bewateren is een hele intensieve klus, handiger is dan een automatisch bewateringssysteem. Het fijne van een dak is dat je hierbij inderdaad gebruik kunt maken van regenwater. Tegelijk is een goede afvoer van het water ook belangrijk. De gewassen worden niet blij van te veel water, daarom is een goede drainagelaag ook belangrijk in de opbouw van de lagen.”

Hoe zit het met het onderhoud?
Duste: “Het onderhoud van een moestuin is intensief, zowel op maaiveldniveau als op het dak. Met kruiden is het nog relatief eenvoudig, maar groente en fruit verbouwen is tijdsintensief. Het vraagt minstens twee seizoenen om te ervaren welke gewassen het goed doen en wat daarbij komt kijken. Voor VvE’s is het belangrijk om goed af te stemmen wie wat gaat doen.”

Luyk: “Wat belangrijk is, is om je van te voren goed te realiseren hoe je het onderhoud wilt regelen. Hoeveel tijd wil je er in stoppen? Ga je als VvE alles zelf doen of schakel je de hulp van een professional in? Bedenk ook dat als je op het dak iets gaat doen met beplanting dit leven brengt op het dak, en daar kan soms wat meer leven bij zitten dan je van te voren bedacht had. Spinnetjes, een muis, duiven. Op de DakAkker in Rotterdam waren de stadsduiven erg blij met de jonge koolplantjes en ook muizen wisten hun weg naar het dak te vinden. Dit hoeft geen probleem te zijn, maar realiseer je dat je te maken hebt met een levende omgeving.”

Je eigen balkontuin
Groente en fruit verbouwen op je balkon, kan dat? Jazeker!
Fruitsoorten die het goed op het balkon doen zijn: aardbeien, frambozen, rabarber en bessoorten. Heb je een ruim balkon, dan zijn zelfs mini appelboompjes of mini perenboompjes een optie. Wel even opletten dat er geen appels of peren over het balkon naar beneden vallen.
Groenten die het goed doen op het balkon zijn: tomaat, wortel, sla, radijs en zelfs aardappel!
Plant de aardappelen in een zogenaamde growbag. Begin met een klein laagje aarde en vul dit telkens aan zodra de plant gaat groeien. Met twee van deze zakken kun je zo’n tien kilo verse aardappelen van je balkon oogsten.
(bron: http://deboon.blogspot.nl/)
Wat als het dak geen optie is?
Luyk: “Rondom het appartementencomplex zijn er, afhankelijk van de beschikbare ruimte, ook mogelijkheden om groente en fruit te verbouwen. Laagblijvende fruitbomen kunnen een optie zijn. Belangrijk is dat deze bomen goed gesnoeid worden. Waar je op moet letten bij het planten van bomen en struiken rondom het appartementencomplex is de windrichting en hoe het zit met vorst. De mogelijkheden zijn min of meer afhankelijk van het type gewas en de boomsoorten, hoeveel ruimte ze nodig hebben en hoe wind- en vorstgevoelig deze zijn.”

Wat is nog belangrijk voor de VvE’s om te weten?
Luyk: ”Heel veel gemeenten kennen subsidies voor groene daken. Deze zijn vaak gebaseerd op het bufferen van water, maar er wordt ook gekeken naar de functionaliteit op het dak. Het is de moeite van het onderzoeken waard of een moestuin op het dak ook in aanmerking komt voor subsidie, dat scheelt toch weer in de investeringskosten.

Het aanleggen van een daktuin is een intensieve en ook wel kostbare aangelegenheid. Mocht het dak aan vervanging toe zijn, dan is het handig om alles in één keer te doen en zowel het dak te vervangen als de tuin aan te leggen. Overigens hebben daken waarbij daktuinen gecombineerd worden met zonnepanelen een hoger rendement omdat de temperatuur op het dak lager is door de beplanting. Er zijn dus mogelijkheden en toepassingen genoeg, maar alles valt en staat met een goede voorbereiding.”

Benieuwd naar het hele verhaal over dakmoestuinieren? Lees het online op Appartement&Eigenaar.